De afgelopen zeven jaar verdrievoudigde het aantal levertransplantaties vanwege steatose (vervetting van de lever). Dat blijkt uit cijfers van het Erasmus MC, die werden geïnventariseerd door het MDL Fonds, voorheen de Maag Lever Darm Stichting. Volgens artsen loopt de groei van leververvetting ‘parallel aan de obesitasepidemie’: in Nederland had begin 2023 50 procent van de bevolking overgewicht. Dit is dan ook vaak de oorzaak van een vette lever.

Waar in 2016 en 2017 slechts 6,5 procent van de levertransplantaties in het Erasmus MC werd uitgevoerd vanwege een te vette lever, lag dat getal in 2023 en 2024 op 19 procent. Landelijk moeten rond de 50 patiënten per jaar zo’n transplantatie ondergaan vanwege overgewicht. De levertransplantaties die moeten plaatsvinden vanwege alcohol zijn in dat cijfer niet meegerekend. Professor Harry Janssen (hoofd afdeling van Maag-, Darm- en Leverziekten bij het Erasmus MC) noemt de ontwikkeling ‘zeer verontrustend’.

Zoals de naam doet vermoeden wordt er vet in de lever gestapeld. De lever speelt een belangrijke rol bij de vetstofwisseling en als daar iets mis gaat, kan de lever steeds meer vet gaan opslaan in de levercellen. Als de problemen met een vette lever te ernstig worden kan dit op den duur leiden tot een actieve leverontsteking (naar schatting hebben zo’n 700.000 Nederlanders hier last van).

Zo’n ontsteking zorgt weer op een sterk verhoogd risico op levercirrose of -kanker, en vergroot de kans dat er een transplantatie moet plaatsvinden. Dat is een ‘ingrijpende operatie’ die volgens Janssen in dit soort gevallen voorkomen had kunnen worden met een gezonde levensstijl.

Daar sluit Mariël Croon, directeur van het MDL Fonds zich bij aan. ,,Niet voor iedereen komt het zover dat er een transplantatie nodig is. Maar er komt voor sommige mensen een moment waarop het tij niet meer gekeerd kan worden en een transplantatie het laatste redmiddel is. Ik maak me hier ernstig zorgen over. Dit zijn zware ingrepen: je blijft altijd patiënt. Daarnaast is er een tekort aan donorlevers en legt deze ontwikkeling daar extra druk op.’’

Hoe weet je of je een vervette lever hebt? Meestal veroorzaakt het geen klachten; sommige mensen hebben last van vage pijn rechtsboven in de buik en vermoeidheid, heel soms is er sprake van geelzucht. Volgens Croon gaat de ontwikkeling hand in hand met het feit dat steeds meer mensen overgewicht hebben.

,,Dus houd in de gaten hoe het staat met je gewicht. Als je overgewicht of obesitas hebt is er een grote kans dat het niet goed gaat met je lever, omdat het vet zich daar opstapelt. Heb je een hoge bloeddruk of hoog cholesterol omdat je te zwaar bent, is de kans ook aanwezig dat je in de doelgroep valt. Ook bij mensen met diabetes type 2 komt een vette lever vaak voor.’’

Het MDL Fonds startte samen met universitaire centra en maag-, darm-, leverartsen een campagne om meer aandacht te vestigen op leververvetting. Wxie thuis wil nagaan of hij of zij een verhoogde kans heeft op vervetting kan op de campagnewebsite een ‘Levercheck’ doen. Croon: ,,Dat komt er onder andere op neer dat je je buikomvang meet om te bepalen hoeveel buikvet je hebt. Bij teveel buikvet loop je ook een verhoogd risico, net als bij een aantal andere factoren, zoals een hoog BMI.’’

Overigens is er ook goed nieuws voor wie last heeft van leververvetting: het tij valt te keren, benadrukt Croon. ,,Het antwoord zit hem in een gezonde levensstijl: afvallen en voldoende bewegen. Elke dag minstens een halfuur matig actief, en dan ook nog één à twee keer per week intensief. Qua eten raden we zoveel mogelijk onbewerkt voedsel aan. Het liefst vezelrijk en plantaardig. Dat betekent niet dat je alleen maar veganistisch hoeft te eten, maar dat is wel beter voor je dan dierlijk. Denk aan groenten, peulvruchten en volkorenproducten. Let daarnaast op verborgen dikmakers zoals zoete dranken en – uiteraard – op alcohol.’’

Uit onderzoek van het Erasmus MC kwam een jaar geleden dat een kwartiertje extra beweging per dag al kan helpen bij het voorkomen van vervetting van de lever.