Kabinet staat voor harde keuzes over koopkrachtsteun

Ja, de premier schaamt zich voor de situatie in Ter Apel, zei hij vrijdag op zijn wekelijkse persconferentie. Nee, een bezoek aan het opvangterrein is niet direct mogelijk. Mark Rutte zit ‘helemaal klem in de onderhandelingen’. “Mijn agenda is behoorlijk gevuld.”

De opvangcrisis heeft dat andere hoofdpijndossier van het kabinet de afgelopen week overschaduwd. Maar de komende dagen is er geen ontkomen aan, uiterlijk dinsdag móet de coalitie tot een akkoord komen over de begroting voor 2023 en zo mogelijk koopkrachtmaatregelen voor de korte termijn.

Extra compensatie

Het lijkt steeds waarschijnlijker dat dit jaar alsnog extra compensatie komt voor de hoge energierekeningen, een aanvullend gebaar bovenop de 1300 euro voor de laagste inkomens. De politieke wil is er echt, verzekerde minister van sociale zaken Karien van Gennip vorige week nog in de Tweede Kamer. “Wij kijken echt met open vizier naar wat er dit jaar nog kan.” Maar qua technische uitvoerbaarheid is het ingewikkeld, waarschuwt het kabinet.

De gesprekken binnen de coalitie over de koopkracht voor 2023 zijn gecompliceerd omdat de vier partijen het eens moeten worden waar de pijn landt en wie daarvoor offers gaat brengen. Er zijn vele miljarden mee gemoeid. Bovendien betekenen ingrijpende besluiten al snel een aanpassing van het coalitieakkoord, wat de onderhandelingen bemoeilijkt.

Ook steun voor middengroepen

Het kabinet werkt aan een pakket waarin ook de middeninkomens steun kunnen verwachten, niet alleen de laagste. Het kabinet gaat “zowel de mensen met een beperkte beurs alsook breed de middengroepen” helpen, aldus Rutte. Dat betekent in de praktijk al snel: belastingverlaging, bijvoorbeeld via de eerste schijf van de inkomstenbelasting, de inkomens tot bijna 70.000 euro.

Ook Van Gennip zegt dat het kabinet zowel de lage inkomens als de lage middeninkomens structureel lastenverlichting wil geven, al zal niet alle pijn van de inflatie kunnen worden weggenomen. “Zodat ze bij een volgende tegenslag niet weer in de problemen komen maar echt vooruit kunnen, zodat hun kinderen dus ook vooruit kunnen en zodat ze niet hoeven te kiezen tussen nieuwe gympjes of een boodschappenwagentje.”

Bovenop de stapel ligt in elk geval een snellere verhoging van het minimumloon. Daar zijn de laagste inkomens direct bij gebaat; allerlei uitkeringen zijn gekoppeld aan het minimumloon.

Mogelijk tientallen miljarden nodig

Het ligt voor de hand dat er opnieuw een lagere energiebelasting komt voor 2023, net zoals dit jaar. Die maatregel was tijdelijk en loopt aan het eind van het jaar af. Hetzelfde geldt voor de tijdelijke verlaging van de btw en de accijnzen op brandstof. Het zijn niet de grote gebaren waar het land op wacht, maar zelfs deze losse ingrepen kosten op jaarbasis samen al snel vijf miljard euro.

Een ingrijpender besluit kost al snel tientallen miljarden euro’s per jaar. Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van het Centraal Bureau voor de Statistiek, rekende onlangs voor dat met de huidige inflatie elk huishouden misschien wel 2000 euro per jaar extra financiële ruimte nodig heeft.

Vermogensheffing

De zwaarste onderhandelingen tussen VVD, D66, CDA en ChristenUnie zullen dan ook gaan over de vraag waar het geld vandaan moet komen. Er loopt al een discussie over de meevaller van mogelijk 10 miljard euro in de aardgasopbrengsten. Oppositiepartijen willen dat die meevaller in zijn geheel wordt ingezet en ten goede komt aan inkomenssteun. Maar ook dat ligt ingewikkeld, omdat volgens de normale begrotingsregels niet zomaar geschoven kan worden tussen begrotingsposten.

Een manier om de pijn te verdelen is ook om de belasting te verhogen voor de rijkste Nederlanders, bijvoorbeeld via de vermogensheffing. Ook daarover onderhandelt de coalitie. En dan met name over de vraag: wordt dat een kleine verhoging als symbolisch gebaar of gaat de vermogensverhouding op de schop?

Maandag onderhandelt de coalitie verder. Uiterlijk dinsdag moet het akkoord er liggen, drie weken voor Prinsjesdag.

Lees ook:

Goedkoop boodschappen doen is meer dan ooit kiezen: eten we biefstuk of gehakt?

De grootste supermarktketen van Nederland adverteert zich een ongeluk in de landelijke dagbladen: ‘Nu meer dan 1500 Prijsfavorieten’. Met blauwe duimpjes moeten klanten van Albert Heijn de goedkoopste boodschappen gemakkelijker kunnen vinden.

Nog nooit waren consumenten zo negatief over de economie als nu, maar de klap komt nog

Sinds het CBS het vertrouwen van consumenten meet, is dat nog nooit zo laag geweest als nu. Waarom zitten de terrassen dan nog vol?