Kanawu Radio number 1 news portal
De voorgenomen Nederlandse teruggave van koloniale roofkunst verloopt in een traag tempo. Ruim anderhalf jaar nadat het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) aankondigde dat er een onafhankelijke beoordelingscommissie komt, is die er nog niet. ,,Het is pijnlijk dat het zolang duurt.’’
Deze week werd duidelijk dat een Londens museum 72 kunstobjecten terugstuurt naar Nigeria omdat die overduidelijk zijn geroofd uit het voormalige koninkrijk Benin. Nederland maakt minder vaart. De vrees die door deskundigen al werd uitgesproken lijkt te worden bewaarheid: het gaat heel lang duren voordat Nederlandse koloniale roofkunst terug wordt gegeven. Ook al omdat onderzoek lastig is en er geen onderzoeksdeadline voor de commissie blijkt te zijn: ,,De commissie is voor onbepaalde tijd ingesteld,’’ zegt een OCW-woordvoerder. ,,We denken dat de commissie ergens dit najaar begint.’’
In oktober 2020 adviseerde de Raad voor Cultuur al dat Nederland koloniaal erfgoed moet teruggeven aan landen waar de objecten vandaan komen. Voorwaarde is wel dat het waarschijnlijk moet zijn dat die bezittingen onvrijwillig zijn afgenomen. Het advies heeft betrekking op honderdduizenden objecten en raakt ook vlaggen, ceremoniële wapens, menselijke resten en attributen die een rol spelen in religies.
Het gaat vooral om objecten die zijn veroverd toen Nederland Indonesië en Suriname als koloniën had. Kunststukken die tijdens koloniale oorlogen zijn veroverd vallen er eveneens onder.
‘Pijnlijk dat het zo lang duurt’
Het ministerie van OCW stuurde vorig jaar januari een brief naar de Tweede Kamer waarin zij erkende dat de oorspronkelijke bevolking van koloniale gebieden onrecht was gedaan door het weghalen van de kunstobjecten.
,,Het is pijnlijk dat het zolang duurt voor de commissie is ingesteld,’’ zegt Jos van Beurden, onafhankelijk deskundige op het gebied van teruggave van koloniaal erfgoed. Tegenstanders van teruggave gebruiken als argument dat de Nederlandse musea dan leegraken.
Van Beurden: ,,Dat is echt onzin. Wat er met de Benin-objecten gebeurt is dat de eigendomstitel aan Nigeria wordt overgedragen. Dat land zal op zijn beurt een aantal objecten uitlenen aan het museum in Europa waar ze nu nog zijn. De overdracht van de eigendomstitel is essentieel.’’
Waar het Londense Horniman Museum 72 kunstobjecten teruggeeft, heeft het Nationaal Museum voor Wereldculturen in Nederland 114 Benin-objecten als roofkunst geïdentificeerd. De meeste daarvan zijn in Museum Volkenkunde in Leiden. Daarover zijn gesprekken gaande met Nigeria.
‘sterke partijen nodig’
Juist uit Indonesië bevindt zich in Nederland veel roofkunst. Nederlanders waren gespitst op Hindoe en Boeddhistische beelden en wapens. Uit Suriname is er ,,niet zoveel roofkunst’’ zegt Van Beurden. ,,Veel objecten uit Indonesië zijn herleidbaar maar heel veel ook niet. Het kan jaren kosten om die te identificeren en te achterhalen hoe ze hier zijn gekomen. Het is belangrijk dat er zowel aan Nederlandse kant als aan Indonesische kant sterke partijen zijn die met elkaar kunnen overleggen. Dan hoeft het niet zo lang te duren.’’
