Nederlanders kunnen dit jaar nog niet worden ingeënt, omdat de ICT-systemen van de GGD er nog niet klaar voor zijn.
De VS en Engeland zetten al enkele dagen na goedkeuring de eerste prik en Duitsland wil ook nog dit jaar starten met inenten, maar hier gaat dat na de mogelijke goedkeuring op 21 december sowieso nog twee weken duren. GGD Ghor, de landelijke koepel van GGD’s, laat weten: ,,Tot nu toe hebben we steeds gezegd: wij starten in de loop van januari en dat blijft staan. Maandag komt er een nadere specificatie van wat we gaan doen’’, aldus woordvoerder Sonja Kloppenburg.
Duitsland wil dit jaar nog starten met vaccineren. De eerste Britse kreeg al op 8 december een vaccinatie en in het Verenigd Koninkrijk hebben inmiddels bijna 140.000 mensen een prik gehad. Coronaminister Hugo de Jonge is liever zorgvuldig dan rap. ,,Er wordt 24/7 gewerkt, maar vaccinaties staan of vallen uiteindelijk niet bij een week eerder beginnen, wel bij een zorgvuldig en veilig verloop. Zorgvuldigheid levert namelijk een belangrijke bijdrage aan de vaccinatiebereidheid.”
Denk aan redenen of omstandigheden om de vaccinatie niet te zetten, zoals een allergie. Ook moet het IT-systeem afspraken kunnen inplannen en moeten er priklocaties en gegevens worden ingevoerd, voor als er nog vragen zijn over het prikken.
Oppositiepartijen in de Tweede Kamer en experts reageren verbijsterd over ‘dit stroperige proces’. SP-Kamerlid Maarten Hijink: ,,De vaccins komen toch niet als een verrassing?’’ GroenLinks-Kamerlid Suzanne Kröger valt hem bij: ,,We blijken wéér niet goed voorbereid!’’ Lees hieronder meer over hoe het kan dat Nederland er nog niet klaar voor is.
In Engeland zat er maar zes dagen tussen goedkeuring door de medicijnwaakhond en de eerste prik en in de VS twitterde president Trump al vier dagen na FDA-goedkeuring: ,,Het eerste vaccin is toegediend! Gefeliciteerd Amerika! Gefeliciteerd wereld.” Onze oosterburen voerden de druk op het Europees Geneesmiddelen Agentschap (EMA) op om nog voor de kerst goedkeuring af te geven, omdat zij al in december willen starten met inenten.
De passievere houding van de GGD (,,Wij starten in de loop van januari en dat blijft staan”) en coronaminister Hugo de Jonge ( ,,Vaccinaties staan of vallen uiteindelijk niet bij een week eerder beginnen”) levert gefronste wenkbrauwen op in politiek Den Haag en bij deskundigen.
Arts-microbioloog Marc Bonten van het UMC Utrecht zegt: ,,Het is sowieso waar dat bij ons alles langer duurt dan in Engeland. Er is altijd nog wel iemand te bedenken die het goed moet keuren. Dat is de ziekte genaamd Hollanditis. Hier wordt niks goedgekeurd voordat iedereen het heeft goedgekeurd.”
Volgens Bonten is het hele proces in Nederland stroperiger dan in andere landen. ,,Maar met al die vervelende feestdagen ertussen is het wel goed te verdedigen dat het inenten pas in januari begint. Laten we wel wezen: die twee weken gaat geen verschil maken. Laten we blij zijn dat we in januari kunnen beginnen.”
SP-Kamerlid Maarten Hijink snapt er niks van. ,,De vaccins komen toch niet als een verrassing? Terwijl iedereen smacht naar een oplossing voor deze crisis, is het nogal knullig dat wij moeten wachten op een IT-systeem. Dat is geen mooi beeld.” Volgens Hijink is De Jonge eerder al gewaarschuwd dat beschikbaarheid van het vaccin niet het enige was waarop wij ons moesten voorbereiden. ,,Het lijkt bij deze minister altijd: ik gooi er maar wat in en dan hopen we er maar het beste van.”
Vanwege de specifieke eigenschappen van BioNTech/Pfizer (het moet heel koud bewaard worden) heeft de minister gekozen voor centrale locaties. De GGD’s zijn gevraagd om het zorgpersoneel uit verpleeghuizen, gehandicapteninstellingen en de wijkverpleging te gaan prikken. Daardoor moet de GGD eerder dan gepland volop in actie komen.
We weten eigenlijk al sinds de zomer dat we eind dit jaar of begin volgend jaar het vaccin konden verwachten. Dus de GGD’s hebben zich hier al maanden op voor kunnen bereiden
GroenLinks-Kamerlid Suzanne Kröger noemt het ‘absurd’ dat de GGD ook gaat vaccineren op testlocaties, wat kan betekenen dat er tijdelijk minder testcapaciteit is. ,,We blijken wéér niet goed voorbereid!” zegt ze over het laatste bericht dat het IT-systeem een grote bottleneck is.
Veldepidemioloog Amrish Baidjoe, verbonden aan de prestigieuze London School of Hygiene & Tropical Medicine, deelt die kritiek: ,,We weten eigenlijk al sinds de zomer dat we eind dit jaar of begin volgend jaar het vaccin konden verwachten. Dus de GGD’s hebben zich hier al maanden op voor kunnen bereiden.” Volgens hem heeft het ermee te maken dat ‘GGD’s structureel onderbemand zijn’ en dat ‘Nederland geen duidelijke crisisstructuur heeft’. ,,En als er geen concrete opdracht ligt, gaat het niet werken. Dat zag je met het bron- en contactonderzoek ook. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zei al heel lang: testen, traceren en isoleren.’’
De IT-problematiek speelt de GGD’s volgens Baidjoe al langer parten. ,,Bij het bron- en contactonderzoek zag je ook dat computersystemen moeite hadden om met elkaar te praten, wat tot veel extra handelingen leidde. Maar ik heb liever dat de GGD’s dit in één keer goed doen, dan dat ze het snel afraffelen. Het zou wat zijn als de overheid niet goed in kaart brengt wie al wel een vaccin heeft gehad en wie nog niet.’’ Het is volgens hem ook belangrijk om ‘goede registers te hebben, zodat je kunt bijhouden of bepaalde groepen, zoals zwangeren of ouderen, na zes maanden nog antistoffen hebben’. Baidjoe besluit: ,,De overheid zal zeggen of je nu een week of twee eerder begint, dat maakt niet heel veel uit, maar ik zou zeggen in een uitbraak telt alles!’’
Gezondheidseconoom Xander Koolman van de Vrije Universiteit Amsterdam benadrukt dat niet zozeer het moment van de eerste vaccinatie van belang is. ,,Britse journalisten kregen een week na de eerste inenting nog geen antwoorden op vragen over hoeveel Britten er zijn gevaccineerd. Dus ik heb de indruk dat die eerste vaccinatie in Engeland vooral een publiciteitsstunt was.’’ Inmiddels zijn er bijna 140.000 Britten ingeënt. De Duitsers staan ook echt in de startblokken. Koolman: ,,Wij als economen zijn vooral geïnteresseerd in groepsimmuniteit. Wanneer zijn er zoveel mensen gevaccineerd dat we ons weer veilig kunnen voelen en activiteiten kunnen ontplooien.’’
Het coronavaccin is er snel gekomen, kan dat dan wel veilig zijn? Hoe zit het met de langetermijneffecten? En hoe moet je kijken naar de risico’s van zo’n vaccin? Professor Marjolein van Egmond (Amsterdam UMC) geeft antwoord op al je vragen rondom het coronavaccin