Hoogleraar legt verband tussen obesitas en corona uit: dikke buik is een risico

Het coronavirus slaat ongenadig hard toe bij patiënten met fors overgewicht. Hoe komt dat? ,,Mensen met een BMI boven de 30 moeten niet meteen in paniek raken.”

Hanneke Van Houwelingen 04-04-20, 08:00 Laatste update: 15:21

 

Nederlandse ic-artsen in Brabant, Rotterdam en Groningen zien al langer dat zwaarlijvige patiënten oververtegenwoordigd zijn op de intensive cares. De cijfers schommelen tussen de 65 tot 80 procent, tot zelfs 90 procent op de ic van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). ,,Deze patiënten hebben een BMI van rond de 30”, zei Diederik Gommers, voorzitter van de Nederlandse ic-vereniging, deze week. Omgerekend naar patiënten van 1 meter tachtig moet je dan denken aan

Waar in eerdere studies nog werd aangetoond dat obesitaspatiënten – mogelijk door hun betere vet- en energiereserves – een driemaal grotere overlevingskans hebben op de intensive care dan mensen met een normaal gewicht, lijkt er nu wat geks aan de hand. Patiënten met overgewicht worden harder getroffen door het coronavirus en beleven spannende weken op de intensive care. Niet alleen in Nederland, maar ook in Engeland zien artsen hetzelfde: 76 procent van de ic-patiënten is te zwaar. Veertig procent heeft ernstig overgewicht.

Buikvet

Veel buikvet is een belangrijke risicofactor, weet Liesbeth van Rossum, internist en hoogleraar obesitas in het Erasmus MC. ,,In dat buikvet worden continu hormonen en ontstekingstofjes aangemaakt, waar het immuunsysteem op reageert. Het immuunsysteem is hierdoor actiever dan normaal en reageert minder goed op indringers. Hierdoor kan het coronavirus zich snel vermenigvuldigen, waardoor de patiënt zieker wordt.”

Obesitaspatiënten kampen bovendien vaak met hart- en vaatziekten en diabetes type 2 waardoor ze minder goed opgewassen zijn tegen een venijnig virus als dit. Ze zijn daardoor vatbaarder voor een longontsteking of infectie.

,,Dat zagen we bij de griep, maar ook nu bij corona. Maar er is nog iets geks aan de hand: bij coronapatiënten verdwijnen ook veel witte bloedlichaampjes en dat is voor deze patiënten, die toch al een verzwakt immuunsysteem hebben, extra nadelig. Het onderliggende mechanisme kunnen we nog niet goed verklaren”, zegt Van Rossum.

Chinees onderzoek

Chinese onderzoekers vermoeden dat er nog iets aan de hand is. Het coronavirus dringt onze cellen binnen door zich te hechten aan eiwitten aan de buitenkant, de zogenaamde ACE2-receptoren. Die eiwitten zitten vooral op long- en darmcellen, dat verklaart ook de hoestklachten en diarree waar veel coronapatiënten mee kampen. Maar de ACE2-receptoren blijken ook aan vetcellen te hechten. De theorie, die nog verder onderzocht moet worden, is nu: hoe meer vetweefsel, hoe meer het virus het lichaam kan binnendringen. Hoe dat vervolgens weer leidt tot longschade is nog onduidelijk.

Nog even terug naar die dikke buik. Die zit ook letterlijk in de weg. Het vergt behoorlijk wat inspanning van ziekenhuispersoneel om een patiënt in zijn bed te draaien. Bovendien drukt het buikvet, maar ook de zware borstkas, op het middenrif, waardoor de longen in de verdrukking komen en ademen moeizamer gaat. Ook moet er meer druk worden uitgeoefend om lucht naar binnen te pompen, wat schade kan veroorzaken.

Wie worden bedoeld met kwetsbare personen, of mensen met een zwakke gezondheid?

Mensen van 70 jaar en ouder en mensen die op basis van onderliggend lijden in aanmerking komen voor griepvaccinatie. Het gaat om volwassenen (ouder dan 18 jaar) met:

• afwijkingen en functiestoornissen van de luchtwegen en longen;
• chronische hartaandoeningen;
• diabetes mellitus;
• ernstige nieraandoeningen die leiden tot dialyse of niertransplantatie;
• verminderde weerstand tegen infecties:
  • door medicatie voor auto-immuunziekten,
  • na orgaantransplantatie,
  • bij hematologische aandoeningen,
  • bij aangeboren of op latere leeftijd ontstane afweerstoornissen waarvoor behandeling nodig is,
  • bij chemotherapie en/of bestraling bij kankerpatiënten;
• een onbehandelde hiv humaan immunodeficientievirus -infectie of een hiv-infectie met een CD4 cluster of differentiation 4 -getal lager dan 200/mm3.

Deze mensen kunnen getest worden als het voor de juiste behandeling belangrijk is om zeker te weten of ze wel of geen COVID-19 hebben.

door Bron – RIVM, laatst gewijzigd op06-04-2020, 09:36

 

Overlevingskansen

Hoogleraar Van Rossum zocht afgelopen dagen contact met collega’s in Nederland, Zweden en de Verenigde Staten om meer zicht te krijgen op het verloop van de ziekte, juist bij deze risicogroep. Het is onduidelijk welke patiënt de meeste overlevingskansen heeft. Ook schakelde ze hulp in van onderzoekers van het Erasmus MC en het Partnerschap Overgewicht Nederland, die in wetenschappelijke literatuur spitten om de vraag te beantwoorden.

,,We zullen bij alle patiënten heel zorgvuldig moeten afwegen wie nog beademd kan worden en wie de meest kans heeft om te overleven. We denken dat BMI niet alles zegt. Het gaat vooral om de algehele kwetsbaarheid van de patiënt. Onze bevindingen zijn onderdeel van een totaalpakket, waarin op dezelfde manier wordt gekeken naar patiënten met kanker, hart- en vaatziekten of longaandoeningen,” vertelt ze.

Pijnlijke berichten

Haar collega en ic-voorzitter Diederik Gommers vreest al weken voor het moment dat de 2400 ic-bedden in Nederland vol raken – mogelijk al volgende week. Dan zullen artsen volgens hem veel strenger moeten selecteren wie nog behandeld wordt. Van Rossum benadrukt dat Nederland dit punt nog niet heeft bereikt. ,,En hopelijk komen we ook niet op dit punt. Ik wil voorkomen dat mensen met een BMI van boven de dertig nu in paniek raken en denken: straks is er geen ic-bed meer voor mij.”

De hoogleraar stoorde zich de afgelopen week enorm aan ‘de pijnlijke en stigmatiserende berichten’ op social media. Daar kwamen teksten voorbij als ‘die dikkerds houden het ic-bed van mijn zieke moeder bezet’. ,,Veel mensen vergeten dat obesitas tal van oorzaken heeft, en dat het hier niet gaat om een ‘eigen schuld, dikke bult’-fenomeen.”

 

Te druk

Karen Freijer, onderzoeker bij het Partnerschap Overgewicht Nederland, stelt dat onderzoek verrichten in deze hectische tijd uitermate lastig is. Zij zou het liefst een landelijke database maken van alle coronapatiënten met overgewicht, maar het verzamelen van gegevens is lastig. ,,We kunnen het ziekenhuispersoneel nu moeilijk vragen om de buikomvang te meten. Daar zijn ze nu te druk voor.”

Toch is het belangrijk om juist nu data te verzamelen, zegt Van Rossum. ,,We moeten leren van deze pandemie. Als er over een paar jaar weer een nieuw virus opduikt, willen we beter bewapend zijn.”