‘Was je handen voor jezelf, maar ook voor mensen met grotere overlijdenskansen’

Hoe verklaart u de hyperalerte houding van mensen vanwege het nieuwe coronavirus?

“Het gaat om een nieuw en in potentie dodelijk virus. Anders dan bij besmettelijke ziekten zoals lepra en de pokken, waarbij wondjes, zwellingen en blaasjes op de huid verschijnen of zelfs ledematen verdwijnen, is het niet waarneembaar wanneer iemand besmet is. Het gevaar is onzichtbaar. Je kunt de ziekte dus van iedereen oplopen. Die onzekerheid maakt mensen en hyperalert.”

Wat is de beste manier om te reageren op de dreiging van het coronavirus?

“Door te handelen op grond van wetenschappelijk onderbouwde kennis. Daar hebben we in Nederland bijvoorbeeld de GGD en het RIVM voor. Als je goed geïnformeerd bent, kan dat helpen om minder bang te zijn voor corona. Maar door bestaande scepsis ten opzichte van instanties en de wetenschap zijn sommige mensen snel geneigd te geloven wat anderen over het coronavirus zeggen; vrienden of bekenden. Of ze geloven alles wat er op internet over verschijnt. Begrijpelijk, maar niet verstandig.”

Hoe vindt u dat Nederlandse instanties het publiek informeren?

“Over de feitelijke bekendmaking van nieuwe gevallen en het gezondheidsbeleid dat daarbij past is de publieksvoorlichting goed. Maar ik vind dat instanties veel duidelijker moeten maken dat je preventieve maatregelen tegen het coronavirus niet alleen voor jezelf moet nemen, maar ook voor je medemens.”

“Het zijn voornamelijk ouderen met een verzwakte gezondheid die overlijden aan het virus. Juist voor hen moet je je handen wassen. Het kan je oma met diabetes zijn, of je buurman met een hartkwaal. Die boodschap moet veel duidelijker worden benadrukt. Denk aan bordjes op alle openbare wc’s waarop staat: ‘Was je handen ook om je oma tegen corona te beschermen’. De publiekscommunicatie moet handen wassen voorzien van een moralistische boodschap.”

Kun je spreken van angst voor het coronavirus?

“Dat komt terug in het dagelijkse taalgebruik, maar in de psychologie wordt een onderscheid gemaakt tussen angst en vrees. Angst is de emotie die je krijgt als je oog in oog staat met een direct gevaar. Stel dat je in de jungle loopt en een leeuw tegenkomt, dan voel je angst. Je hart gaat sneller kloppen, je maakt adrenaline aan en je lichaam bereidt zich voor op vechten of vluchten.”

“Vrees is iets anders. Het is minder concreet. Je weet niet of het gevaar toeslaat, en ook niet waar en wanneer. Het speelt zich meer af in je hoofd dan in je lichaam. In geval van het nieuwe coronavirus gaat het om vrees, niet om angst.”

Hoe reduceren mensen doorgaans vrees?

“Door zich te wapenen tegen de oorsprong van die vrees. Dat kun je het beste doen met kennis, zoals bij het coronavirus. Maar het gebeurt ook door aanpassing van meningen.”

“Uit mijn onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat Amerikanen die terroristische aanslagen vrezen een negatievere houding hebben ten opzichte van mannelijke immigranten uit gewelddadige landen, zoals Syrië, dan ten opzichte van vrouwelijke immigranten uit diezelfde landen. Mannen worden geassocieerd met terroristische aanslagen, vrouwen niet.”

“Mensen die vrezen voor hun gezondheid maken echter geen onderscheid tussen mannen en vrouwen. Zowel mannelijke als vrouwelijke immigranten uit een land met ebola, zoals Liberia, worden negatief beoordeeld. Dat principe zag je in het begin van de corona-uitbraak terug bij de negatieve beoordeling van Chinezen. Het coronavirus begon immers in China. Nu het coronavirus overal voorkomt, is dat gewijzigd.”