Kanawu Radio number 1 news portal
Na de dertigste verjaardag gaat de vruchtbaarheid van vrouwen in rap tempo omlaag, wordt ons altijd voorgehouden. Maar is dat wel zo, en zo ja, geldt dat dan voor alle vrouwen? Dit is de waarheid over de biologische klok.
Googel eens op cijfers over vrouwelijke vruchtbaarheid en je vindt nogal wat verschillen. ‘Boven de 30 jaar vermindert de vruchtbaarheid langzaam, vanaf 35 jaar snel en na het veertigste jaar is de kans om zwanger te raken erg klein’ (Ouders van Nu). ‘Gemiddeld genomen is de kans dat je zwanger wordt op je 35ste nog maar 16 procent’ (Ik-wil-zwanger-worden.nl). De Amerikaanse psycholoog Jean Twenge schreef een paar jaar terug in haar boek The Impatient Woman’s Guide to Getting Pregnant dat leeftijd helemaal geen invloed heeft op vruchtbaarheid. Ze noemt een studie uit 2004 onder 770 Europese vrouwen van statisticus David Dunson. Die ontdekte dat vrouwen tussen 35 en 39 jaar die minstens twee keer per week seks hebben, 82 procent kans hebben om zwanger te raken, bij 27- tot 34-jarigen is dat 86 procent. Ze verbaast zich er over dat de vruchtbaarheidscijfers die wij nu als waar aannemen, zijn gebaseerd op onderzoek uit de zeventiende en achttiende eeuw.
Hoe zit het nu echt? Op welke leeftijd begint de vrouwelijke vruchtbaarheid te dalen en hoe snel gaat dit? ,,Dat vrouwen verouderen, is zonneklaar’’, zegt Frank Broekmans, gynaecoloog en hoogleraar Voortplantingsgeneeskunde aan het UMC Utrecht. ,,Tot het dertigste levensjaar blijft hun vruchtbaarheid grotendeels op hetzelfde niveau, maar daarna daalt de kans op een zwangerschap echt. Na het 35ste jaar is het nog moeilijker om zwanger te worden.’’
Dat blijkt uit allerlei onderzoeken, zegt Broekmans. Zo bekeek zijn eigen onderzoeksgroep hoe snel ruim 750 Nederlandse vrouwen die ivf kregen in verwachting raakten, en daaruit bleek een dalende vruchtbaarheid vanaf 30 à 31 jaar.
Eicelvoorraad
Wat je eet en of je overgewicht hebt, maakt weinig verschil bij de kans op een baby. Alleen roken geeft echt grote problemen
De cijfers liggen grofweg als volgt, zegt Broekmans: de kans op een zwangerschap binnen een jaar is bij een 25-jarige 90 procent, bij een 33-jarige is dit afgenomen tot 80 procent. Op 35-jarige leeftijd is dit 65 procent, bij een 38-jarige nog maar 50 procent. De vruchtbaarheidscijfers uit de zeventiende en achttiende eeuw zijn weliswaar oud, maar waarschijnlijk betrouwbaar, zegt Broekmans. ,,Er was toen nog geen anticonceptie en vrouwen hadden veel meer kans, of risico, om zwanger te worden, dus zeggen ze zelfs meer over vruchtbaarheid dan de huidige onderzoeken.’’ En is het misschien zo dat we nu langer vruchtbaar zijn dan een paar eeuwen geleden omdat we ouder worden? ,,Nee’’, zegt Broekmans. ,,Dan zou ook de leeftijd waarop vrouwen in de overgang komen, stijgen. En dat gebeurt niet.’’
Ook Joop Laven, gynaecoloog bij het Erasmus MC in Rotterdam, zegt dat de kans op een zwangerschap na je 30ste afneemt. Na hun 35ste worden vrouwen nog moeilijker zwanger, stelt ook hij. Waarom de vruchtbaarheid vanaf deze leeftijd afneemt, is niet precies bekend. In elk geval daalt het aantal eicellen. Ook de kwaliteit ervan wordt minder met het stijgen van de leeftijd. Dat laatste komt doordat eicellen gedurende het leven schade oplopen door bijvoorbeeld roken of straling als röntgenstraling en vliegtuigstraling. Hoe langer de eicelvoorraad blootgesteld is aan schade, hoe groter het aantal beschadigde cellen.
Herstelmechanisme
De vrouwelijke vruchtbaarheid wordt grotendeels door twee factoren bepaald, legt Laven uit. ,,De eerste is hoeveel eicellen de vrouw meekreeg bij haar geboorte. Dit zijn er ongeveer twee miljoen. Gedurende het leven sterven deze af. Tijdens de eerste menstruatie, de menarche, zijn er meestal nog zo’n 400.000 tot 500.000 over. Hoe meer eicellen een vrouw bij de menarche heeft, hoe langer ze vruchtbaar is.’’ De andere factor is het herstelmechanisme in de eicellen, dat de opgelopen schade in een eicel repareert op het moment dat deze vrijkomt tijdens de eisprong. Werkt dit mechanisme goed, dan houd je lang gezonde eicellen en zul je vruchtbaarder zijn.’’
Hoeveel eicellen iemand heeft, is eenvoudig te meten, maar zegt weinig over hoe makkelijk je zwanger wordt
Vrouwelijke vruchtbaarheid is dus vooral een erfelijke kwestie. ,,Wat je eet en of je overgewicht hebt, maakt weinig verschil bij de kans op een baby. Alleen roken geeft echt grote problemen’’, vertelt Broekmans. ,,Dat is alsof je je eicellen een chemokuur geeft. Zowel het aantal eicellen als de kwaliteit ervan daalt en dat vermindert de vruchtbaarheid aanzienlijk.’’
De klok tikt dus wel degelijk voor vrouwen, alleen tikt hij niet voor iedereen even hard. De verschillen tussen vrouwen zijn groot. ,,Op haar 40ste à 41ste is een vrouw gemiddeld gezien onvruchtbaar’’, zegt Broekmans. ,,Maar dit is een gemiddelde, de helft van de vrouwen wordt op deze leeftijd nog redelijk makkelijk zwanger, ook al wordt dit niet vaak meer geprobeerd. Er zijn ook vrouwen die diep in de veertig nog een baby krijgen.’’ ,,Zij zijn waarschijnlijk geboren met veel eicellen en een goed functionerend eicelherstelmechanisme’’, zegt Laven. Andersom kan een 20-jarige die matig vruchtbaar is misschien op haar 35ste al geen moeder meer worden omdat ze dan biologisch gezien al 40 jaar is.
Het lastige is dat je niet weet voor wie de klok hard tikt. Er bestaat geen test voor vrouwelijke vruchtbaarheid. ,,Hoeveel eicellen iemand heeft, is eenvoudig te meten, maar zegt weinig over hoe makkelijk je zwanger wordt’’, zegt Broekmans. ,,Alleen bij oudere vrouwen, boven 35 jaar, zegt het aantal eicellen iets over hun vruchtbaarheid’’, voegt Laven toe. ,,Maar het belangrijkste is de kwaliteit van de eicellen.’’
Een poos geleden werd gedacht dat de hoeveelheid Anti Müller Hormoon in het bloed (AMH) aantoonde hoe het hiermee gesteld was, zegt Broekmans. Dit hormoon zorgt voor de rijping en groei van eicellen. ,,Maar inmiddels weten we dat de AMH-concentratie niks zegt over hoe vlug je in verwachting raakt. Hoe vruchtbaar een vrouw is, blijft grotendeels gissen.’’
En de mannen dan?
Ook mannen hebben een biologische klok als het om vruchtbaarheid gaat.
Broekmans: ,,Na het 44ste jaar neemt bij een man de vruchtbaarheid af. Dat is dus pas zo’n vijftien jaar later dan bij vrouwen.’’ Laven: ,,Net als vrouwen hebben mannen een herstelmechanisme van de geslachtscellen, in dit geval dus de zaadcellen. Na hun 44ste begint dit bij hen minder goed te werken.’’
Maar mannen komen pas echt in de problemen als ze dik in de zestig zijn, zegt Broekmans. Dat is te verklaren als je naar de biologie van een embryo kijkt. ,,Alle grote processen, zoals de bouw van het embryo en de aanleg van de moederkoek in de eerste dagen na de bevruchting, worden aangestuurd vanuit de eicel.
De zaadcel levert alleen een pakketje dna af. Dat is een veel minder ingewikkeld proces. Het kwaliteitsverval zit hem vooral in het feit dat de eicel een hoop ingewikkelde dingen doet die blijkbaar veel gevoeliger zijn voor veroudering.’’
Wel is het zo dat de zaadkwaliteit van een man daalt naarmate hij ouder wordt, wat kan zorgen voor aandoeningen bij het kind. Zo zijn er aanwijzingen dat kinderen van oude vaders meer kans hebben op onder meer autisme en schizofrenie
