Van 21 naar 21,4 procent btw lijkt weinig, maar het is per jaar wel 288 euro per gezin

Als de btw van 21 naar 21,4 procent gaat, komt er 1,3 miljard euro extra in de schatkist. Dat geld is nodig om de begroting van het kabinet-Schoof sluitend te krijgen. Bijna alles wordt een beetje duurder en dat zal niemand echt pijn doen, zo is de gedachte. Maar wie gaat rekenen komt op andere bedragen uit.

Als de lastenverhoging per Nederlander gelijk wordt verdeeld, dan gaat het al om 72 euro per persoon; een gezin van vier personen is dan bijna 300 euro duurder uit. Om precies te zijn 288 euro. Niet iedereen geeft evenveel geld uit natuurlijk.

Per product vallen de prijsverhogingen in theorie mee. Neem bijvoorbeeld een bundel met vijf paar sokken voor 17,99 euro. Dat bundeltje sokken kost exclusief 21 procent btw 14,87 euro. Als daar 21,4 procent btw over gerekend wordt dan kosten deze sokken 18,05 euro, een miezerige 6 cent meer. Voor 6 cent zal niemand die sokken laten liggen.

Maar consumenten en winkeliers houden niet van die gekke bedragen. Ze zijn dol op prijzen die op 95 of 99 cent eindigen. Dan hebben consumenten het gevoel dat ze nét wat goedkoper uit zijn. Het menselijk brein kijkt bij een prijs vooral naar het bedrag voor de komma bij de overweging of een product betaalbaar is.

Terug naar de sokken. Gaat de ondernemer die voor 18,05 euro in het schap leggen, neemt hij zelf 6 cent verlies of gaat het 18,99 euro kosten om warme voeten te krijgen? In het laatste geval zijn de sokken 5,6 procent in prijs gestegen. En dat betekent meteen een forse inflatie.

,,Het verschilt per bedrijfstak hoe bedrijven ermee omgaan. Veel producten in supermarkten zijn bijvoorbeeld overal nagenoeg hetzelfde. Dan is er veel concurrentie en zijn de marges laag. Dan gaat zo’n btw-verhoging één op één naar de consument’’, zegt econoom Marcel Klok van ING.

,,De ervaring met btw-verhogingen in het verleden is dat die tot hogere prijzen leiden. De vraag is: hoe snel rekent een ondernemer die hogere prijzen door. Het is verleidelijk om dat te doen op het moment dat de btw-verhoging ingaat, want dan hoef je het niet uit te leggen. En als iedereen het doet heb je ook geen achterstand ten opzichte van concurrenten”, zegt Klok.

Bedrijven die een strategie hanteren van ronde prijzen, zullen die volgens hem mogelijk nog even vasthouden. ,,Misschien verhogen ze het ene product wel naar de volgende ronde prijs en het andere niet. Uit economisch onderzoek blijkt dat het niet heel lang duurt voordat die hogere prijzen in de winkel zichtbaar zijn.’’

Niet alleen producten worden duurder, maar ook diensten worden veelal belast met 21 procent btw. Zo moeten bijvoorbeeld de timmerman, advocaat en makelaar 0,4 procentpunt extra btw in rekening brengen.

,,Consumenten zullen er niet blij mee zijn’’, zegt Joyce Donat van de Consumentenbond. ,,We hebben allemaal al het gevoel dat alles duurder wordt. Heel veel mensen zijn natuurlijk ook meer gaan verdienen, maar daar wen je snel aan en aan hoge prijzen wen je minder snel. Voor het sentiment is deze btw-verhoging natuurlijk niet lekker. Alles wordt weer duurder en daar maak je geen vrienden mee.’’

Toen in 2019 het lage btw-tarief voor onder andere voedingsmiddelen van 6 naar 9 procent steeg, schoot de inflatie omhoog. Voeding werd in januari van dat jaar 3,3 procent duurder. Nu zullen bijna alle niet-eetbare producten in de supermarkt te maken krijgen met een hoger btw-tarief.

Het hoge btw-tarief dat mogelijk van 21 naar 21,4 procent gaat, geldt voor grofweg driekwart van de consumentengoederen en diensten. Op duurdere producten, zoals een televisie van 1299 euro, is de 0,4 procent meteen een kwestie van euro’s erbij. Exclusief btw kost die tv 1073,55 euro. Met het nieuwe tarief gaat de prijs van het toestel van 1299 naar 1303,29 euro. 4,29 euro duurder dus dan onder het huidige tarief, maar 1303,29 euro ziet er niet uit op een prijskaartje. Andermaal, wat doet de ondernemer ermee? Wellicht schiet de prijs door naar 1349 euro of hoger. En zo laat het inflatiespook zich weer zien.

Niet alles zal duurder worden door de belastingmaatregelen. Voeding, horeca, boeken, openbaar vervoer en de fietsenmaker bijvoorbeeld vallen onder het lage btw-tarief van 9 procent. Daar verandert niets. Andere zaken zoals de huur of koop van een woning zijn vrijgesteld van btw.

Het hoge btw-tarief wordt nog weleens het tarief voor ‘luxe producten genoemd’. Maar ook veel eerste levensbehoeften, zoals gas, elektriciteit en internet, vallen onder het hoge btw-tarief dat naar 21,4 procent gaat. Een gemiddelde energierekening van 200 euro per maand wordt 66 cent duurder. En niet te vergeten: ook benzine wordt door de btw-aanpassing 1 cent per liter duurder, maar dat zal niemand merken. Brandstofprijzen veranderen dagelijks.

,,Alle beetjes bij elkaar opgeteld voel je het toch in de portemonnee. Zo simpel is het’’, zegt Donat.