Wie erft mijn persoonlijke pensioenpotje? En andere vragen over het nieuwe pensioenstelsel

De Wet Toekomst Pensioenen regelt dat iedere deelnemer aan een pensioenfonds – gepensioneerden én werkenden – een ‘persoonlijke pensioenpot’ krijgt. Nu heeft elk pensioenfonds nog één grote pot geld. In totaal wordt 1500 miljard euro in 10 miljoen porties verdeeld. Uit dat persoonlijke potje wordt na de overgang naar het nieuwe stelsel het pensioen betaald.

Een belangrijke reden is dat de verhouding werkenden-gepensioneerden verandert. In de jaren 50 van de vorige eeuw waren er zeven werkenden per gepensioneerde, maar over 25 jaar werken er nog maar twee mensen per pensionado. Kortom: we vergrijzen. Om jongeren over veertig jaar ook nog een pensioen te kunnen uitkeren, gaan pensioenfondsen het rendement op de beleggingen voortaan anders verdelen. Als het heel goed gaat op de beurs, krijgen jongeren meer. Maar als het slechter gaat, moeten zij de klappen opvangen. Hoe ouder de deelnemer wordt, hoe lager het risico dat met het opgebouwde vermogen wordt genomen. Ouderen houden zo een hoge zekerheid over de waarde van hun pensioen, terwijl ook jongeren een grotere kans krijgen op een goed pensioen.

Indexatie verdwijnt, maar pensioenen kunnen – als het geld er is – veel eerder verhoogd worden. In het huidige stelsel moet een pensioenfonds enorme reserves achter de hand houden voor economisch slechte tijden. De zogeheten dekkingsgraad moet minimaal 100 procent zijn om alle pensioenen nu en in de toekomst te kunnen uitkeren. Pas bij een dekkingsgraad van 110 procent wordt er een beetje geïndexeerd. Het is een grote ergernis voor veel gepensioneerden: er zit geld genoeg in de pensioenfondsen, maar ze krijgen er geen cent bij. Dat verandert. Het gros van het ‘overschot’ kan met de nieuwe wet wél gebruikt worden voor de persoonlijke pensioenpotjes.

Dat is zeker. De huidige buffer van het pensioenfonds kan worden gebruikt om de pensioenen te verhogen. Een deel van het huidige overschot van het pensioenfonds blijft overigens als solidariteitsreserve in kas, om economische tegenvallers op te vangen. Sommige deskundigen denken dat de pensioenfondsen straks ook beter in staat zullen zijn om minstens de inflatie bij te houden. Dat lukte in de afgelopen jaren niet.

Alles. Het pensioengeld is belegd in aandelen en obligaties. Gaat het goed op de beurs, dan groeit het pensioenpotje. Maar als het economisch tegenzit, dan kan het saldo van het pensioenpotje ook dalen. Dat is natuurlijk voor jonge mensen geen acuut probleem. Zij hebben nog een lang arbeidzaam leven voor de boeg.

Als het goed is niet. Oudere werknemers en gepensioneerden worden grotendeels gevrijwaard van die economische schommelingen. Hun potje loopt minder risico, maar krijgt er ook minder bij als er een heel hoog rendement is behaald. Als het echt heel slecht gaat op de beurs, is er de solidariteitsreserve om de klap op te vangen. Of het pensioen stijgt of niet, blijft dus net als nu afhankelijk van de beleggingen en de rente.

Nee. Vijftigers en zestigers zullen meer krijgen dan jongeren. Zij werken immers al veel langer en hebben minder of geen mogelijkheden om hun persoonlijke potje nog te laten groeien. Gepensioneerden moeten genoeg krijgen om hun huidige pensioen te behouden. Na de verdeling is het – op papier – ieder voor zich. Jongeren gaan niet meer meebetalen aan de pensioenen van ouderen. Of, beter gezegd, bíjna niet; pensioenfondsen mógen tot 10 procent van de pensioenpremie in de solidariteitsreserve stoppen.

Dat is voor niemand na te rekenen, maar dat is het nu ook niet. De berekening is ingewikkeld. Hoe lang heeft iemand gewerkt? Is er ouderschapsverlof opgenomen of was er een scheiding? Hoeveel jaar gold er een eindloonregeling? Raakte iemand arbeidsongeschikt? Kortom, alles wat mogelijk tot andere pensioenaanspraken had kunnen leiden wordt meegerekend. En dan is een klein foutje niet uit te sluiten. De pensioenfondsen beloven fouten die ontdekt worden meteen te herstellen. Tip: vergelijk het nieuwe pensioenoverzicht met dat van vorig jaar. Als het goed is, is het opgebouwde pensioen even hoog of hoger.

Nee. In het pensioenakkoord dat werkgevers, vakbonden en de regering sloten is afgesproken dat een gang naar de rechter niet mogelijk is. Bezwaar maken tegen de procedure rond de overgang kan wel. Er is de nodige kritiek op het nieuwe stelsel, vooral omdat deelnemers nauwelijks inspraak hadden.

Het pensioenfonds. Erfgenamen krijgen, behoudens eventueel partner- en wezenpensioen, niets. Zo persoonlijk is het potje dus niet. Dat lijkt oneerlijk, maar als de gepensioneerde 100 jaar wordt, krijgt die nog steeds een pensioenuitkering. Ook al is het persoonlijke potje dan allang leeg. Dan wordt er doorbetaald uit de reserves van het pensioenfonds.

Dat bestaat ook onder het nieuwe stelsel, als een verzekering, en zal wat bedragen betreft niet veel afwijken.

Nee. Ook de verdeelsleutel verandert niet. Grosso modo geldt: een derde van de pensioenpremie wordt betaald door de werknemer en twee derde deel door de werkgever.

Op de website van het pensioenfonds is een streefdatum te vinden, maar sta er niet van te kijken als die nog schuift. De transitie blijkt een monsterklus die letterlijk jaren voorbereiding vergt. Vóór 1 januari 2028 zouden alle pensioenfondsen overgestapt moeten zijn, maar er zijn nu al geluiden dat dat niet gaat lukken.